Granice terapii medycznych 2005-2008
Centrum Ekologii Człowieka i Bioetyki UKSW
Katedra i Zakład Opieki Paliatywnej Collegium Medicum UMK
Projekt badawczy:
GRANICE TERAPII MEDYCZNYCH.
Medyczne, psychologiczne, prawne, etyczne i teologiczne uwarunkowania
rezygnacji z uporczywej terapii
Opis projektu:
Medycyna współczesna dysponuje coraz bardziej skutecznymi sposobami leczenia i przedłużania ludzkiego życia. Dzięki nowym możliwościom terapeutycznym wielu chorych odzyskuje zdrowie w sytuacjach, gdy dawniej byli skazani na śmierć. Niekiedy jednak terapie takie związane są z uciążliwymi zabiegami, ale nie przynoszą pacjentowi poprawy zdrowia. Można nawet powiedzieć, że nie służą już one człowiekowi. Coraz częściej w praktyce medycznej pojawiają się przypadki chorych, którzy nie mając szansy na poprawę zdrowia, proszą o zaprzestanie wobec nich długiej, uporczywej terapii i zgodę na ich śmierć.
Pojawia się zatem poważny problem, jak długo chory, jego rodzina i społeczeństwo mają obowiązek podejmowania takich terapii, aby nie narazić się na zarzut zaniedbania należnej troski o pacjenta. Nie jest łatwo ustalić, do czego w poszczególnym przypadku choroby zobowiązany jest chory, lekarz i krewni. Sytuacja jest tym trudniejsza, że nie podejmowanie lub zaprzestanie uporczywej terapii może być mylnie zrozumiane jako akceptacji eutanazji. Ponadto narastanie proeutanatycznych postaw we współczesnych społeczeństwach powstrzymuje wiele osób przeciwnych eutanazji od podejmowania tematu granic leczenia, z obawy przed nieumyślnym wspieraniem jej legalizacji. Tymczasem dyskusja na ten temat jest potrzebna, a powstrzymywanie się przed nią może przyczyniać się do wspierania a nie przeciwdziałania legalizacji eutanazji.
Zaprzestanie zabiegów medycznych kosztownych, ryzykownych lub niewspółmiernych do spodziewanych rezultatów może być uprawnione. Jest to odmowa tzw. uporczywej terapii, która zasadniczo różni się od eutanazji. Eutanazja – to celowe skrócenie życia, zaprzestanie uporczywej terapii – to rezygnacja „z nadmiernych praktyk medycznych, nie dających racjonalnej nadziei na pozytywny wynik” (Kompedium Katechizmu Kościoła Katolickiego, nr 471). Jan Paweł II pisze na ten temat: W sytuacji „gdy śmierć jest bliska i nieuchronna, można w zgodzie z sumieniem zrezygnować z zabiegów, które spowodowałyby jedynie nietrwałe i bolesne przedłużenie życia, nie należy jednak przerywać normalnych terapii, jakich wymaga chory w takich przypadkach. (...) Rezygnacja ze środków nadzwyczajnych i przesadnych nie jest równoznaczna z samobójstwem lub eutanazją; wyraża raczej akceptację ludzkiej kondycji w obliczu śmierci” (Enc. Evangelium vitae, 65). Decyzja o zaniechaniu terapii uporczywej powinna być podjęta przez pacjenta, jeśli ma do tego kompetencje i jest do tego zdolny; w przeciwnym razie – przez osoby uprawnione, zawsze z poszanowaniem rozumnej woli i słusznych interesów pacjenta.
Istnieje dziś dość powszechna zgoda poglądów na temat możliwości rezygnacji z uporczywej terapii i prawa każdego pacjenta do podejmowania autonomicznej decyzji o niej wyrażonej w tzw. Testamencie życia na wypadek braku świadomości. Problemem natomiast jest określenie warunków etycznych, prawnych i medycznych, kiedy taka decyzja mogłaby być podejmowana i realizowana.
Cele projektu:
- określenie medycznych, psychologicznych, prawnych, etycznych i teologicznych warunków, które muszą być spełnione, aby w polskim systemie prawnym i kulturowym można było dokonać rezygnacji z uporczywej terapii lub wyrazić jej skuteczną wolę w tzw. Testamencie życia.
- wypracowanie tekstu Testamentu życia dopasowanego do polskiej sytuacji, który mógłby być wykorzystany w praktyce (załącznik 1)
Etapy realizacji projektu:
1. Konsultacje ekspertów:
Cele:
- zbadanie obecnej sytuacji w Polsce w zakresie możliwości rezygnacji z uporczywej terapii
- rozpoznanie problemów związanych z uporczywą terapią w różnych sytuacjach klinicznych
- określenie medycznych, psychologicznych, prawnych, etycznych i teologicznych warunków, które należy spełnić, aby w Polsce możliwe było dokonanie rezygnacji z uporczywej terapii
- rozpoznanie uwarunkowań kulturowych i prawnych wprowadzenia w Polsce możliwości wyrażenia skutecznej woli chorego w Testamencie życia
Sposób wykonania:
- Opracowanie opisów przypadków chorych, u których zaistniał problem uporczywej terapii
- Wysłanie opisów drogą internetową do ekspertów z prośbą o ich opinię
- Analiza uzyskanych odpowiedzi; zdefiniowanie problemów;
2. Seminarium ekspertów
Cele:
- wypracowanie w gronie ekspertów z zakresu medycyny, etyki, prawa, psychologii i teologii podsumowania I części projektu: zdefiniowanie problemów, określenie, jakie warunki muszą zostać w Polsce spełnione, aby możliwe było zaprzestanie uporczywej terapii
- podział w zakresie przygotowania materiałów konferencyjnych
3. Konferencja naukowa:
„Testament życia. Medyczne, psychologiczne, prawne, etyczne i teologiczne uwarunkowania rezygnacji z uporczywej terapii”
4/ Publikacja materiałów konferencji.
